Doğru teleskop seçimi. Kısa, özet biçimde teleskop alımı, kullanımı ve bakımı el kitabı. Nasıl teleskop ile gözlem yapılmalı, yardımcı programlar. En önemlisi en iyi teleskop hangisidir ve teleskop alırken nelere dikkat edilmeli.
Yaz aylarının son demlerini yaşarken uzayın en güzel gözlemlenildiği vakitlerde geldi. Hatırlarsanız çok yakın bir zaman önce meteor yağmurları vardı. İyi bir teleskop seçiminin en önemli noktası kullanacağınız alan. Yani bir spor arabayı dağ evinize gitmek için kullanmazsınız.
Büyütme gücünü aklınızdan çıkartın! Önemli olan açıklıktır(çap).
Bir teleskobun en önemli özelliği büyütme gücü değil, ışık toplama kapasitesidir. Işık toplama kapasitesi ise teleskobun birincil (en büyük) aynasının ya da merceğinin çapına (açıklığına) bağlıdır. Ne kadar çok ışık yakalarsanız o kadar net ve güzel görürsünüz.
Teleskop reklamlarında sıkça kullanılan “560 kere yakınlaştırır! Büyütür!” gibi sloganlara aldanmayınız, zaten genelde bu tür teleskoplar ikinci kalitedir. Büyütme gücü oküler (göz merceği, bknz “Özet”) dediğimiz parçalarla rahatlıkla değiştirilebilir. Önemli olan bir gök cismini büyük görmek değil, net ve etkili biçimde görmektir.
Ne kadar büyük bir teleskoba ihtiyaç var? Hangi açıklıkta olmalı?
60mm - 70mm mercekli ya da 3” aynalı: Ay’ın kraterlerini, Satürn’ün halkalarını ve Jüpiter’in dört büyük uydusunu rahatlıkla görebilirsiniz.
80mm – 90mm mercekli ya da 4,5” – 6” aynalı: Ay ve diğer güneş sistemi gezegenleri üzerinde daha fazla ayrıntı gösterir. Parlak parlak nebulalar (bulutsular) ve yıldız kümeleri gözlemlenir.
8” aynalı ve üstü: Bulutsuları net bir biçimde, birçok sönük küme ve galaksiler gözlemlenebilir.
Önemli Not: Büyük teleskoplar oldukça çekici olsalar da kullanımları küçük teleskoplara göre daha zordur. Bunun dışında teleskop alırken ağırlığını hesaba atınız. Onu rahatlıkla taşıyabilmelisiniz kendi imkânlarınıza göre. Arabası olan ile araçsız olanın taşıma imkânları gibi.
Gözlem yeri ve Teleskobun yeri nasıl olmalı?
Gözlem yeriniz olabildiğince karanlık olmaya özen gösterin. Daha doğrusu ışık kirliliğinden uzakta olmasına. Teleskobun yeri ise tahmin edebileceğiniz üzere düz ve dengede durabileceği bir zeminde olmalı.
Öneri:
Teleskop alarak astronomiye adım atmak isteyenlere önerim 90mm ve altı teleskopları tercih etmeleri yönündedir. Böylece teleskobunuzu daha rahat hareket ettirebilir ve gökyüzünü kısa bir zamanda keşfedebilirsiniz. Unutmayın, en iyi teleskop en çok ve sık kullanılandır.
Sadece 60 mm teleskopla bile çok şey görülebilir. Satürn’ün halkaları, Jüpiter’deki kuşaklar (hatta berrak bir gökyüzünde, teleskobun sarsılmayacağı rüzgârsız bir havada ve çok iyi konsantre olarak Jüpiter’deki kırmızı lekeyi bile görebilirsiniz) Venüs’ün evreleri ve Mars dünyaya yakın iken kızıl gezegen Mars’ın üzerindeki siyahlıklar... Ay’daki kraterlerin muhteşem görüntüsünü saymıyorum. Ancak teleskobu kullanmak o kadar kolay değildir. Her şeyden önce gözlenecek olan gök cismini teleskopla bulmak ve odaklamak bir marifet ister. Ayrıca teleskop görüntüyü büyüttüğü için bir gökcismi, dünyanın hareketinden dolayı çok kısa sürede görüntüden çıkar. Gökcismini takip etmek için kaydırma somunlarını çok iyi kullanmak lazım. Fakat tecrübe kazandıktan sonra artık bu işler çok kolaydır. Özellikle bir gök cismini bulma işinde kılavuz dürbün çok işe yarar. Bu teleskobun üzerindeki küçük bir dürbündür. Ancak onun da ayarını çok iyi yapmak gerekir.
Size tavsiyem hiç olmazsa 60mmlik teleskoptan mutlaka alın. Uzakdoğu malı bile olabilir. Fazla pahalı değildir (200 TL civarı) Ancak teleskobun ayaklarının sağlam olmasına dikkat edin.
Teleskop kullanırken stellarium isimli program çok işinize yarayacaktır. Ücretsiz ve lisanslı, tam bir kullanıcı dostu program.
Resmi Sitesi: http://www.stellarium.org/
Teleskop Türleri:
Teleskop türlerini 3 ana grup altında toplayabiliriz:
1. Mercekli Teleskoplar: Bu türde uzun bir tüp içindeki mercekten geçen ışık, göz merceğine gelir.
Avantajları
- Dizaynı basit olduğu için kullanımı kolay ve güvenilirdir.
- Çok az bakım yapmak gerekir.
- Büyük objektif açıklı olanları ile ay, gezegen ve çift yıldız gözlemleri mükemmeldir.
- İkinci bir ayna olmadığı için görüntü kalitesi oldukça iyidir.
- Uzak yeryüzü cisimlerini gözlemek için idealdir.
- Optik tüp olduğu için hava akımları en aza indirilmiştir. Bu nedenle hava akımlarından dolayı görüntünün etkilenmesi engellenmiştir.
- Renk düzeltmesi akromatik mercekli olanlarda iyi, apokramatik veya flüorit olanlarda çok iyidir.
Dezavantajları
- Tüm teleskop türleri arasında objektif açıklığı arttıkça fiyatı en çok pahalı olan türdür.
- Diğer teleskop türlerinin açıklıklarına eşdeğer açıklıktaki mercekli teleskop daha ağır, daha uzun ve daha büyüktür.
2. Aynalı Teleskoplar: Bunlarda kendi aralarında ikiye ayrılır.
a. Newtonian Türü: Newtonian türü teleskoplar ışığı toplayan ve ikinci bir düz aynaya odaklayan bir çukur aynaya sahiptirler. İkinci ayna ise görüntüyü ana tübün dışına açılan bir penceredeki göz merceğine yansıtır.
b. Cassegrain Türü: Bu tür teleskoplar büyük bir küresel veya parabolid çukur ayna ile hiperbolid tümsek bir ikinci aynadan oluşur. Gelen ışınlar önce çukur ayna tarafından toplanır ve ikinci aynaya yansıtılır. Bu aynadan yansıyan ışınlar ise birinci aynanın merkez bölgesindeki delikten geçerek göz merceğine odaklanır.
Avantajları
- Diğer teleskop türleri ile karşılaştırıldığında objektif açıklığının her cm'si en düşük fiyata imal edilir.
- Odak uzaklığı 1m 'ye kadar olanlar kolaylıkla taşınabilir.
- Ay ve gezegen gözlemleri için idealdir.
- Derin uzay cisimlerini gözlemek içinde idealdir.
- Optik sapınçları az olduğu için oldukça parlak bir görüntü vermektedirler.
Dezavantajları
- Diğer türlerden daha hassas oldukları için daha çok bakım gerektirirler.
- Yeryüzü cisimlerini gözlemek için uygun değildir.
- Açık optik tüp dizaynı hava akımlarının görüntüyü etkilemesine sebep olur. Hava ile olan bu temas aynanın sırını bozar ve teleskobun gücünü azaltır.
- İkinci aynaları sebebiyle, mercekli teleskoplardan daha fazla ışık kaybına neden olurlar.
3. Hem aynalı Hem mercekli (Katadioptrik) teleskoplar: Bunlarda kendi aralarında üçe ayrılır.
a. Schmidt-Cassegrain Türü: Bu tür teleskoplarda ışık ince bir Schmidt düzeltici mercekten geçerek gelir. Daha sonra küresel çukur aynaya çarparak tekrar geri yansır. Yansıyan bu ışınlar birinci aynanın göbeğindeki delikten geçerek göz merceğinde odaklanırlar. Bu tür teleskoplar teleskop türleri içinde en modern olanlarıdır.
b. Maksutov-Cassegrain Türü: Bu tür genel olarak Schmidt-Cassegrain teleskoplara benzer. Bu tür teleskoplarda bir tarafı iç bükey bir tarafı dış bükey olan ince bir düzeltici mercek kullanılır. İkinci ayna, merceğin merkez bölgesi alüminyum kaplanarak oluşturulur.
c. Schmid-Newtonian Türü: Bu tür teleskoplar diğerlerine benzemekle birlikte; bunlarda Newtonian aynaları ve Schmidt düzeltici mercekleri kullanılmıştır. Daha çok sönük uzay cisimlerini gözlemek için kullanılırlar.
Avantajları
- Tüm teleskop türleri içinde en iyi olandır. Diğer türlerin, tüm optik dezavantajlarını ortadan kaldırırken, tüm avantajlarını birleştirir.
-Derin uzay cisimlerinin gözlemi ve fotoğraf çekimi için çok uygundur.
- Yeryüzü gözlemi ve fotoğraf çekimi içinde uygundur.
- Ay, gezegen ve çift yıldız gözlemleri için uygundurlar.
- Geniş bir alan üzerindeki keskin ve net görüntüye sahip optiği çok iyidir.
- Kapalı tüp dizaynından dolayı hava akımları tüp içine giremez.
- Rahat taşınabilen, dayanıklı ve masrafsızdırlar.
- Teleskop türleri içinde en iyi odaklama yeteneğine sahip olan türdür.
Dezavantajları
- Pahalıdırlar.
- İkinci aynaları sebebiyle, mercekli teleskoplardan daha fazla ışık kaybına neden olurlar
Özetle Kavramlar ve Önemli Noktalar:
1-Odak Açıklığı
Odak açıklığı teleskopta en önemli unsurlardan biridir. 30mm, 50mm, 70mm ya da 3inç, 5inç vb. ifadelerle anlatılır. Teleskopun bir nevi gördüğü açıyı belirler ve ışık toplama gücünü belirtir. Ne kadar büyük olursa o kadar parlak ve güzel görüntü oluşur. Teleskoptaki fiyat artışında da büyük rol oynar.
2- Odak Uzaklığı
Yakınlaştırmanın ne kadar olacağına karar veren öğelerden biridir. Bir teleskopun kaç kat yakınlaştırma yaptığını öğrenmek için yaklaşık olarak şöyle bir formül kullanırız. Odak uzaklığı / göz merceği formülünü kullanırsak yakınlaştırmayı buluruz. Mesela 700 mm odak uzaklığına sahip bir teleskoba 20mmlik bir göz merceği takılırsa 700/20 = 35x yakınlaştırma yapar. Ve birde elimizde lensler varsa ki bunlar göz merceğinin önüne konulurlar ve hepsinin ayrı değerleri vardır (3x - 2x - 4,5x gibi). Eğer 3x bir lenste takılırsa 35x3=105x yakınlaştırma yapar. Buda mağazalarda, internet mağazalarında söylenen rakamlardır. Oysaki 3xlik bir barlow lens takılırsa görüntü bulanıklaşır ve ışık kaybı olur. Kısaca odak uzaklığının büyük olması çok önemlidir.
3-Odak Oranı
Odak Uzaklığı (mm) / Açıklık (mm) ile Hesaplanır. Odak Oranı Size Teleskobunuzla Fotoğraf çekebilme Hızını Verir.
4- Göz merceği (Oküler) Cinsi Ve Çapı
Baktığınız yere takılan oküler yani değişebilen mercekler, çeşitli çapta olurlar. Genellikle, 0.965 inçlik oküler takılabilen teleskopların kalitesi düşüktür, sakin almayın! . Daha kaliteli teleskoplar 1.25 inç ya da 2 inçlik okülerler kullanır.
Oküler almadan önce farklı cins okülerlerin neler olduğunu ve özelliklerini bilmenizde büyük fayda vardır. Önce, milimetre cinsinden merceğin çapı vardır. Bu rakam, teleskobun odak uzaklığına bölündüğünde, size o okülerin resmi ne kadar büyüteceğini gösterir. Örneğin, teleskobunuzun odak uzaklığı 700mm ise ve 4mmlik bir oküleriniz varsa, bu size yaklaşık 175 defalık bir büyültme sağlar. Aynı teleskopla 20mmlik bir oküler kullanırsanız, teleskobunuz nesneleri 35 kez büyütür.
Birçok teleskop bir Barlow lens ile birlikte satılır. Barlow lens, okülerle teleskop arasına takılır ve görüntüyü 2,3 hatta 5 kez büyütebilir (değeri belirtilir). İlk alınması gereken aksesuarlardan olan 2x Barlow dur. 2x barlow şu işe yarar; örneğin teleskopunuzun odak uzaklığı 700 mm olsun. teleskoba takılı 20mmlik oküler varsa teleskoptan alacağınız yaklaşık büyütme 35xdir. 2xli barlowuda takarsanız büyütmeniz 70x olur. Barlow vb. lens genelde bu işe yarar. Barlow lens görüntüyü bulanıklaştırabilir ama bu kesin bir şey değildir. teleskobuna baktığın uzaklığa vs. değişkenlik gösterir ama genelde işe yarar. Acemilik dönemi için 2x barlow yeterli olur.
5-Kılavuz Dürbün (Finder Scope)
Bu dürbünler, teleskobun üzerine takılan ve çok az büyültme sağlayan birer mini-dürbündürler. Bunlar sayesinde bir nesneyi ortalayıp teleskopla kolay bulunur hale getirebilirsiniz. Teleskop ilk satın alındığında bir kez ayarlanıp, teleskopla tam olarak ayni yere bakması sağlanmalıdır. Bu işlem basittir bir kağıda nokta işaretlenip üzerine yakınlaştırılarak ayarlanabilir.
6-Otomatik Bulucular (Go To Özelliği)
Go-To özelliği olan teleskoplar büyük kolaylıklar sağlar. Bu sistem motorludur ve bir kumandayla gelir. Örneğin Mars’a bakmak için kumandaya Mars yazarsınız ve kendi Mars’ı bulur size sadece bakmak kalır. Bu sistemdeki diğer önemli özellik takip özelliğidir. Uzayda her şey hareket eder bundan dolayı 2 dakika önce baktığınız galaksiyi yine göremeyebilirsiniz. Bu sistem sizin için o cismi takip eder. Tabi bu sistemin olması demek fiyat artışı demektir. Büyük kolaylık sağlamasına karşı gezegenleri ya da galaksiyi bulmak için uğraşmanızda büyük çaba harcarsınız ve bulduğunuzda ise yaşadığınız zevk, başarılı olma duygusu çok farklıdır.
***
Evet bazen yorulacaksınız, bazen saatlerce uğraşacaksınız, belki onca emek koyduğunuz gözlemde birazda eliniz çarpacak ya da hava kapanacak. Şu unutulmamalı ki hiç bir muhteşem şey emeksiz ve hatasız olmuyor. Hatasızlık, hatadan öte daha da hatadır. Yıldızların ışıkları yolunuzu aydınlatsın.
Paralel Evren Sakini
Kaynakça:
Devamı ve daha fazlası için lütfen iletişim kurun.
0 yorum(lar):